آزمايش خون در مدفوع (FOBT يا Fecal Occult Blood Test) معاينه‌اي تشخيصي است كه از آن براي رديابي خون در مدفوع استفاده ميشود. وجود خون در مدفوع ممكن است نشانه‌اي از سرطان روده بزرگ و راست روده يا مشكلات ديگر مانند وجود پوليپ (توده‌هايي كه در ديواره داخلي روده بزرگ و راست روده تشكيل مي‌شوند) يا زخم (اولسر) باشد.
در حال حاضر، دو نوع FOBT وجود دارد كه عبارتند از FOBT گاياك ( Guaiac FOBT) و FOBT به روش ايمني شيميايي (Immunochemical FOBT). اكثر FOBT هايي كه صورت مي‌‌گيرد بر اساس گاياك است. در FOBT گاياك از يك كارت داراي پوشش گاياك استفاده ميشود (گاياك ماده‌اي گياهي است كه به‌عنوان شاخص يا معرف نتايج آزمايش به‌كار مي‌‌رود). پس از قرار دادن نمونه مدفوع بر روي كارت آزمايش، آزمايش انجام ميشود، و اگر خون در مدفوع وجود داشته باشد رنگ كارت تغيير مي‌‌كند.
آزمايش خون در مدفوع (FOBT يا Fecal Occult Blood Test) معاينه‌اي تشخيصي است كه از آن براي رديابي خون در مدفوع استفاده ميشود. وجود خون در مدفوع ممكن است نشانه‌اي از سرطان روده بزرگ و راست روده يا مشكلات ديگر مانند وجود پوليپ (توده‌هايي كه در ديواره داخلي روده بزرگ و راست روده تشكيل مي‌شوند) يا زخم (اولسر) باشد.
در حال حاضر، دو نوع FOBT وجود دارد كه عبارتند از FOBT گاياك ( Guaiac FOBT) و FOBT به روش ايمني شيميايي (Immunochemical FOBT). اكثر FOBT هايي كه صورت مي‌‌گيرد بر اساس گاياك است. در FOBT گاياك از يك كارت داراي پوشش گاياك استفاده ميشود (گاياك ماده‌اي گياهي است كه به‌عنوان شاخص يا معرف نتايج آزمايش به‌كار مي‌‌رود). پس از قرار دادن نمونه مدفوع بر روي كارت آزمايش، آزمايش انجام ميشود، و اگر خون در مدفوع وجود داشته باشد رنگ كارت تغيير مي‌‌كند.
در FOBT به روش ايمني شيميايي، از فرآيند اندكي متفاوت براي رديابي خون در مدفوع استفاده مي‌‌كنند. در اين تست، از يك پادتن (يا آنتي بادي، كه يك پروتئين تخصصي است) استفاده ميشود كه به هموگلوبين (بخش حامل اكسيژن گلبول قرمز خون) متصل ميشود، و نشان مي‌‌دهد كه در مدفوع خون وجود دارد. اين تست مزيت‌هايي بر تست گاياك دارد، اما به‌طور گسترده در دسترس نمي‌باشد.
تست FOBT گاياك در خلوت منزل به‌صورت تست مرسوم يا با استفاده از كاغذهاي معرف انجام ميشود، به اين صورت كه كاغذهاي معرف را پس از اجابت مزاج در داخل توالت مي‌‌گذارند و با زدن سيفون دور مي‌‌اندازند و شخص مجبور نيست مدفوع را روي كارت بگذارد. شخصي كه شاغل در حرفه پزشكي مي‌‌باشد تست سنتي را تفسير مي‌‌كند، و معمولاً مي‌‌توان تجهيزات مربوط به اين تست‌ها را از پزشكان يا آزمايشگاه‌ها دريافت نمود. كاغذهاي معرف دورانداختني را مي‌‌توان بدون نسخه پزشك از بسياري از داروخانه‌ها تهيه كرد و نتايج تست بلافاصله در دسترس كاربر قرار مي‌‌گيرد.
پرسش‌هايي كه بايد با پزشك در ميان گذاشت:
- چرا بايد اين تست را انجام بدهم؟
- تست FOBT گاياك و تست FOBT به روش ايمني شيميايي چه تفاوت‌هايي با هم دارند؟ شما كدام را توصيه مي‌‌كنيد و چرا؟
- پيش از انجام تست چه چيزهايي مي‌‌توانم بخورم يا بنوشم؟
- آيا بايد پيش از انجام تست از مصرف غذا‌ها يا داروهاي خاص خودداري كنم؟
- تست FOBT تا چه اندازه در رديابي خون دقيق است؟
- تست FOBT تا چه اندازه در رديابي پوليپ و سرطان روده بزرگ و راست‌روده دقيق است؟
- چه وقت و چگونه از نتايج FOBT مطلع مي‌‌شوم؟
- نتيجه مثبت كاذب چيست؟
- نتيجه منفي كاذب چيست؟
- چه كسي نتيجه تست را براي من توضيح مي‌‌دهد؟
- آيا توصيه مي‌‌كنيد همراه FOBT تست ديگري (مانند آندوسكوپي خم روده يا Flexible Sigmoidoscopy Exam ) انجام شود؟
- اگر نتايج تست نشان دهد در مدفوع خون وجود دارد، چه تست‌هاي ديگري (مانند آندوسكوپي روده بزرگ) بايد انجام شود؟
آماده شدن براي انجام تست
روش آماده شدن براي انجام تست به نوع تست بستگي دارد. براي انجام تست گاياك، نبايد پيش از انجام تست غذا‌ها يا داروهاي خاصي را مصرف نمود، زيرا ممكن است موادي كه در برخي از مواد غذايي، ويتامين‌ها، يا دارو‌ها موجود است باعث شوند نتيجه تست مثبت باشد (و نشان دهد كه در مدفوع خون وجود دارد)، حتي اگر شخص مبتلا به سرطان نباشد (كه اين نتيجه را نتيجه مثبت كاذب مي‌‌نامند).
اگر بيمار بخوادهد تست گاياك را انجام دهد، بايد به پزشك خود اطلاع دهد از چه رژيم غذايي پيروي مي‌‌كند و چه داروهايي را مصرف مي‌‌نمايد. شايد پزشك به او دستور دهد چند روز پيش از انجام تست رژيم غذايي خود را تغيير دهد، فيبر غذايي بيش‌تري مصرف نمايد، و از مواد غذايي و مكمل‌هاي غذايي خاص، مانند گوشت قرمز و سبزيجات خاص و ويتامين C و آهن، استفاده نكند. در روش ايمني شيميايي، پيش از انجام تست هيچ محدوديت غذايي وجود ندارد.
امكان دارد آسپيرين، يا ديگر مسكن‌هاي درد كه مي‌‌توان بدون نسخه پزشك تهيه نمود، نتايج هر دو نوع تست FOBT را تغيير دهند. پيش از متوقف نمودن مصرف اين دارو‌ها بايد با پزشك مشورت نمود.
براي تعيين زمان انجام تست، بيمار بايد با پزشك درباره وضعيت پزشكي خود مشورت نمايد. به‌عنوان مثال، اگر شخص دچار هموروئيد خونريزي كننده، زخم معده، يا التهاب معده است نبايد تست را انجام دهد. علاوه بر آن، زنان نبايد اين تست را نزديك به زمان قاعده شدن انجام دهند.
در طول انجام تست
در تست گاياك بايد در سه نوبت پشت سر هم از مدفوع نمونه‌برداري كرد. اين نمونه‌ها در ظرفي كه به بيمار مي‌‌دهند ذخيره شده يا با وسيله يا اپليكاتور بر روي كارت آزمايش گذاشته ميشود. سپس بيمار خودش اين ظرف يا كارت‌ها را تحويل مي‌‌دهد، يا آنها را از طريق پست به آدرس آزمايشگاه يا پزشك خود ارسال مي‌‌نمايد.
در مورد كاغذهاي معرف دور انداختني، بيمار پس از اجابت مجاز اين كاغذ‌ها را داخل لگن توالت مي‌‌اندازد. سپس اين كار را در دو نوبت ديگر اجابت مزاج تكرار مي‌‌كند. اگر در لگن توالت خون وجود داشته باشد، رنگ كاغذ معرف تغيير مي‌‌كند. بيمار نتايج را روي كارت پاسخي كه به او داده ميشود يادداشت مي‌‌كند و اين كارت را به آدرس پزشك خود ارسال مي‌‌نمايد.
پس از انجام تست
بلافاصله پس از انجام FOBT مي‌‌توان به انجام فعاليت هاي عادي خود پرداخت. پس از آن كه بيمار از نتايج تست مطلع شد، بايد با پزشك خود درباره اقدامات بعدي صحبت كند.