كولونوسكوپي براي تشخيص علت و تعيين محل خونريزي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. تعيين محل خونريزي در خونريزي ناشي از ديورتيكول بسيار اهميت دارد. با وجود اين كه اغلب خونريزي هاي ناشي از ديورتيكول خود به خود و بدون نياز به درمان جراحي متوقف مي‌شوند، بيماران مبتلا به خونريزي ديورتيكول مستمر يا مكرر شديد براي از بين بردن ديورتيكول دچار خونريزي بايد جراحي انجام دهد. از آنجايي كه بيمار چندين ديورتيكول در سراسر روده دارد، با استفاده از روش كولونوسكوپي مي‌توان مشخص كرد كه قبل از جراحي كدام ديورتيكول دچار خونريزي شده است. وقتي پزشك از محل دقيق ديورتيكول دچار خونريزي اطلاع نداشته باشد، بايد بخش زيادي از روده را برش دهد (كه به اندازه جداسازي بخش كوچكي از روده مطلوب نيست) تا مطمئن شود كه ديورتيكول دچار خونريزي جدا شده است.
وجود خون در مدفوع مي‌تواند ترسناك باشد. اين مساله را مي‌توانيد پس از شست و شو بعد از اجابت مزاج يا پس از آزمايشي كه پزشك آن را تجويز كرده است، متوجه شويد. با وجود اين كه خون در مدفوع نشانه يك بيماري جدي است، هميشه اين طور نيست. در ادامه در مورد علت اين مشكل، تشخيص و روش‌هاي درمان آن مطالبي ارائه مي‌شود.
علائم
درد معده همراه با علائم ديگري است كه به بيماري يا اختلال به وجود آورنده آن بستگي دارد. علائمي كه اغلب دستگاه گوارش را تحت تاثير قرار مي‌دهند ممكن است بر دستگاه‌هاي ديگر بدن نيز اثر گذار باشد. از علائمي كه مي تواند همراه با ديدن خون در مدفوع باشد درد معده است علاوه بر اين ممكن است درد معده همراه علائم و نشانه هاي ديگري نيز باشد كه به شرح زير است:
آروغ زدن
اسهال
نفخ شكم
گاز معده
سوءهاضمه
تهوع
بد اشتهائي
استفراغ
بد اشتهائي
تغيير در اجابت مزاج
تغيير در سطح هوشياري
درد يا فشار بر روي سينه
خونريزي يا كبودي سريع
بزرگ شدن كبد
خستگي مفرط
تب و لرز
علائم شبيه آنفولانزا
عدم وجود دوره‌هاي قاعدگي
رنگ پريدگي
تپش قلب
تنفس سريع يا تنگي نفس
علت
علت خون در مدفوع خونريزي قسمتي از دستگاه گوارش است. گاهي اوقات ميزان خون به قدري كم است كه تنها با آزمايش خون پنهان يا مخفي تشخيص داده مي‌شود. در زمان‌هاي ديگر، خون به خوبي در مدفوع مشخص است (مدفوع خوني). خونريزي اي كه در دستگاه گوارش ايجاد مي‌شود باعث مي‌شود كه مدفوع مشكي و قيري شكل به نظر برسد. علت‌هاي احتمالي وجود خون در مدفوع از قرار زير است:
بيماري ديورتيكولي در روده: ديورتيكولي وجود بيرون زدگي هاي كوچك كيسه مانند در ديواره روده بزرگ است. اين بيماري معمولا مشكلي را به وجود نمي‌آورد، اما گاهي اوقات باعث خونريزي و عفونت مي‌شود.
شقاق مقعد: يك برش يا پارگي در بافت پوشش مقعد مشابه ترك‌هاي لب يا زخم برش كاغذ است. اين بريدگي و زخم‌ها اغلب ناشي از عبور يك مدفوع بزرگ و سفت هستند و مي‌توانند همراه با درد باشند.
بيماري كوليت روده: التهاب روده يكي از شايع‌ترين علت‌هاي وجود خون در مدفوع مي باشد.
آنژيوديسپالزي: بيماري است كه در آن عروق خوني غيرنرمال شكننده، خونريزي مي‌كنند.
زخم معده: زخمي باز در غشاي معده يا اثني عشر، لبه بالايي روده كوچك است. بسياري از زخم معده‌ها ناشي از عفونتي هستند كه با يك باكتري كه باكتري هليكوباكترپيلوري نام دارد، به وجود مي‌آيند. مصرف طولاني مدت يا با دوز بالا از داروهاي ضد التهابي مثل آسپيرين، ايبوپروفن و ناپروكسن نيز باعث به وجود آمدن زخم معده مي‌شود.
پوليپ يا سرطان: پوليپ ها زائده‌هاي خوش خيمي هستند كه مي‌توانند رشد كنند، دچار خونريزي شود يا سرطاني گردند. اين بيماري اغلب باعث خونريزي مي‌شود كه اين نوع خونريزي قابل رويت بدون آزمايش نمي باشد.
مشكلات مري: وريدهاي واريسي مري يا پارگي در مري باعث خونريزي شديد و ديدن خون در مدفوع مي‌شود.
تشخيص
براي تشخيص وجود خون در مدفوع بايد به پزشك مراجعه كنيد. هر گونه جزئياتي را كه در مورد خونريزي به پزشك عرضه كنيد به او كمك مي‌كند تا محل خونريزي را تشخيص دهد. براي مثال، مدفوع سياه قيري شكل بيشتر ناشي از زخم معدي يا مشكل ديگري در بخش بالايي دستگاه گوارش است. مدفوع خوني، خون قرمز و روشن يا مدفوع خرمايي رنگ معمولا نشان دهنده وجود بيماريي مثل بواسير يا ديورتيكولي در بخش پاييني دستگاه گوارش است.
پزشك پس از بررسي سابقه پزشكي و معاينه شما، آزمايشاتي را براي تشخيص علت وجود خون در مدفوع سازماندهي مي‌كند. اين آزمايشات از قرار زير هستند:
آندوسكوپي: روشي است كه در آن يك آندوسكوپ يا لوله انعطاف پذير كه دوربين كوچكي در انتهاي آن وجود دارد از طريق دهان وارد بدن شده و به مري، معده و دوازده فرستاده مي‌شود. پزشك با استفاده از اين ابزار منبع خونريزي را تشخيص مي‌دهد. از اندوسكوپي همچنين براي جمع آوري نمونه‌هاي بافتي كوچك براي بررسي با استفاده از ميكرسكوپ ( بافت برداري) استفاده مي‌شود.
كولونوسكوپي: روشي است كه در آن يك كولونوسكوپ كه دوربيني به آن متصل است از طريق مقعد وارد بدن مي‌شود تا كولون را بررسي كند. همانند اندوسكوپي، مي‌توان از كولونوسكوپي براي جمع آوري نمونه‌هاي بافت براي بافت برداري استفاده كرد.
انتروسكوپي: روشي است مشابه آندوسكوپي و كولونوسكوپي كه براي بررسي روده كوچك مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در بعضي از موارد، اين روش شامل بلعيدن كپسولي است كه دوربين كوچكي داخل آن است كه در حين عبور اين كپسول از دستگاه گوارش تصاوير را به يك صفحه نمايش ويدئويي ارسال مي‌كند.
تنقيه با محلول سولفات باريم: روشي است كه در آن با استفاده از يك ماده كنتراست كه سولفات باريم نام دارد براي نمايش دستگاه گوارش در تصاوير اشعه ايكس مورد استفاده قرار مي‌گيرد. باريم يا بلعيده مي‌شود يا از طريق راست روده وارد بدن مي‌گردد و به اين ترتيب به تشخيص علت وجود خون در مدفوع كمك مي كند.
تصويربرداري راديونوكلئيد: روشي است كه شامل تزريق ميزان كمي ماده راديواكتيو به رگ و سپس استفاده از يك دوربين مخصوص براي مشاهده تصاوير گردش خون در دستگاه گوارش به منظور تشخيص محل خونريزي مي‌باشد.
آنژيوگرافي: روشي است كه شامل تزريق يك رنگ مخصوص به رگ است كه عروق خوني را در تصاوير اشعه ايكس يا سي تي اسكن نمايان مي‌سازد. در محل خونريزي رنگ از عروق خوني نشت مي‌كند و به اين شكل خونريزي تشخيص داده مي‌شود.
لاپاراتومي: يك روش جراحي است كه در آن پزشك شكم را باز و معاينه مي‌كند. در صورتي كه آزمايشات ديگر در تشخيص علت بيماري موفق عمل نكردند، انجام اين روش جراحي ضروري است. پزشكان همچنين وقتي خون در مدفوع وجود دارد، در خواست انجام لاپاراتومي را مي‌كنند. اين آزمايشات مشكلات لخته شدن خون، كم خوني و وجود عفونت باكتري هليكوباكترپيلوري را بررسي مي‌كنند.
درمان
درمان وجود خون در مدفوع به روش هاي زير انجام پذير است:
درمان كم خوني
تشخيص علت و محل خونريزي به منظور درمان علت ديدن خون در مدفوع
توقف خونريزي فعال و جلوگيري از خونريزي مجدد
خونريزي خفيف تا متوسط در مقعد باعث از دست رفتن خون نسبتا زيادي مي‌شود كه منجر به ضعف، فشار خون پايين، گيجي يا غش و حتي شوك مي‌شود. بيماراني كه اين علائم را دارند معمولا در بيمارستان بستري مي‌شوند. اين بيماران بايد سريعا با مايعات درون وريدي و تزريق خون به منظور جايگزيني خوني كه از دست رفته است، درمان شوند تا آزمايشات تشخيصي مثل كولونوسكوپي و آنژيوگرافي را صورت ايمن ترتيب داد تا علت و محل خونريزي را تعيين كند.
بيماراني كه از كم خوني ناشي از فقر آهن شديد رنج مي‌برند بايد در بيمارستان بستري شوند، به آن‌ها خون تزريق شود و پس از آن با استفاده از قرص‌هاي مكمل آهن خوراكي در طولاني مدت درمان شوند. بيماران مبتلا به كم خوني فقر آهن ناشي از دست دادن مزمن خون (وجود خون در مدفوع) بايد آزمايشاتي از قبيل كولونوسكوپي را انجام دهند تا علت از دست رفتن خون مزمن را متوجه شوند.
تنها در صورت كم خوني شديد بيماران بايد در بيمارستان بستري شوند و بيماران مبتلا به خونريزي مقعد خفيف ناشي از پوليپ روده، سرطان روده، شقاق مقعد و بواسير معمولا نيازي به بستري شدن در بيمارستان ندارد. كم خوني خفيف با مكمل‌هاي آهن خوراكي درمان مي‌شوند و در عين حال آزمايشاتي براي تشخيص علت وجود خون در مدفوع صورت مي‌گيرد.
تشخيص علت و محل خونريزي
كولونوسكوپي پركاربردترين روش براي تشخيص و درمان وجود خون در مدفوع است. اغلب روش‌هاي كولونوسكوپي پس از مصرف ملين‌هاي خوراكي به منظور پاكسازي روده از مدفوع، خون و لخته‌هاي خوني صورت مي‌گيرد. با اين حال، در وضعيت‌هاي اضطراري، براي مثال وقتي كه خونريزي شديد و مستمر است، پزشك تصميم مي‌گيرد بدون پاكسازي روده بزرگ يك كولونوسكوپي اضطراري انجام دهد. وقتي پزشكي ماهر و با تجربه اين كار را انجام دهد، خطر كولونوسكوپي اضطراري و اختياري بسيار كم است (انسداد روده، شايع‌ترين عوارض اين روش بسيار نادر است). مزاياي اين روش معمولا بيشتر از عوارض آن است.
كولونوسكوپي براي تشخيص علت و تعيين محل خونريزي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. تعيين محل خونريزي در خونريزي ناشي از ديورتيكول بسيار اهميت دارد. با وجود اين كه اغلب خونريزي هاي ناشي از ديورتيكول خود به خود و بدون نياز به درمان جراحي متوقف مي‌شوند، بيماران مبتلا به خونريزي ديورتيكول مستمر يا مكرر شديد براي از بين بردن ديورتيكول دچار خونريزي بايد جراحي انجام دهد. از آنجايي كه بيمار چندين ديورتيكول در سراسر روده دارد، با استفاده از روش كولونوسكوپي مي‌توان مشخص كرد كه قبل از جراحي كدام ديورتيكول دچار خونريزي شده است. وقتي پزشك از محل دقيق ديورتيكول دچار خونريزي اطلاع نداشته باشد، بايد بخش زيادي از روده را برش دهد (كه به اندازه جداسازي بخش كوچكي از روده مطلوب نيست) تا مطمئن شود كه ديورتيكول دچار خونريزي جدا شده است.
متوقف كردن خونريزي
كولونوسكوپي صرفا يك آزمايش تشخيصي براي مشخص كردن علت وجود خون در مدفوع نيست. در اين روش مي‌توان با جدا كردن پوليپ هاي خونريزي، با سوزاندن زخم‌هاي پس از پوليپكتومي يا آنژيوديسپلازي، با سوزان عروق خوني دچار خونريزي داخل ديورتيكول خونريزي را متوقف كرد.سوزاندن در طي فرآيند كولونوسكوپي معمولا با وارد كردن يك پروب طولاني مخصوص سوزاندن از طريق كولونوسكوپ صورت مي‌گيرد. كولونوسكوپي همراه با سوزاندن براي متوقف كردن خونريزي در بسياري از بيماران مبتلا به خونريزي ناشي از ديورتيكول يا آنژيوپلاستي مورد استفاده قرار مي‌گيرد و نياز به تزريق خون را كاهش مي‌دهد، مدت زمان اقامت در بيمارستان را كاهش مي‌دهد و نياز به جراحي را از بين مي‌برد.
وقتي با روش كولونوسكوپي نتوان محل خونريزي را تشخيص داد يا كولونوسكوپي قادر به متوقف ساختن خونريزي مكرر يا مستمر نباشد، آنژيوگرافي احشايي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. وقتي محل خونريزي با آنژيوگرافي تشخيص داده شد، داروهايي از طريق كاتتر آنژيوگرافي تزريق مي‌شود تا عروق خوني دچارخونريزي تنگ شود و از خونريزي و ديدن خون در مدفوع جلوگيري شود. همچنين مي‌توان از طريق كاتتر سيم‌هاي ريزي وارد بدن كرد تا عروق خوني دچار خونريزي را ببندند تا از خونريزي جلوگيري شود.
در صورتي كه كولونوسكوپي و آنژيوگرافي احشايي قادر به متوقف كردن مدفوع خوني يا جلوگيري از خونريزي مجدد نباشند، جراحي بايد صورت بگيرد. در وضعيت ايده ال، محل خونريزي با كولونوسكوپي، اسكن هسته‌اي يا آنژيوگرافي احشايي تشخيص داده شده است و جراح براي بررسي و برش از محل خونريزي اطلاع دارد. براي مثال، جراح معمولا مي‌تواند با دقت سرطان روده، پوليپ خونريزي يا ديورتيكولي را برش دهد. گاهي اوقات، محل دقيق خونريزي را نمي‌توان شناسايي كرد و جراح با اين پيش فرض كه بيماري ديورتيكولي يا آنژيوديسپلازي علت خونريزي است،بايد بخش زيادي از روده را برش دهد.
خونريزي مقعدي ناشي از شقاق مقعد و بواسير معمولا با روش‌هاي موضعي مثل نشستن در لگن آب گرم، كرم‌هاي درمان بواسيري و نرم كننده‌هاي مدفوع درمان مي‌شوند. اگر اين روش‌ها جواب نداند، روش‌هاي درماني جراحي و غيرجراحي متعددي موجود هستند.
وجود خون در مدفوع گاهي ممكن است فقط با آزمايش خون نهفته مشخص شود. ديدن خون در مدفوع در نوزادان و در بارداري نيز ممكن است وجود داشته باشد. در هر صورت اگر اين مشكل وجود داشته باشد (مدفوع خوني يا تغيير رنگ مدفوع به صورتي كه در مقاله اشاره شد) بايد سريعا به پزشك مراجعه كنيد. درمان معمولا با تشخيص علت خونريزي شروع مي شود و سپس پزشك راه و روشي را براي برطرف كردن علت تجويز مي كند.
منبع: خون در مدفوع